Bạn đã bao giờ tự hỏi sự khác biệt thực sự giữa những thuật ngữ công nghệ đang "làm mưa làm gió" như AR, VR hay MR là gì không? Có phải chúng chỉ là những cái tên khác nhau cho cùng một thứ?

Câu trả lời nằm ở một khái niệm nền tảng ra đời từ năm 1994 nhưng lại đang trở thành "kim chỉ nam" cho thung lũng Silicon hiện tại: Dải liên tục Thực tế - Ảo (Reality-Virtuality Continuum).

Hãy cùng giải mã tấm bản đồ này để hiểu chúng ta đang đứng đâu trong kỷ nguyên số.

1. Không chỉ có "Thực" và "Ảo"

Trước đây, chúng ta thường tư duy theo kiểu nhị phân: Hoặc là bạn đang ở thế giới thực (ngồi uống cà phê), hoặc là bạn đang ở thế giới ảo (nhìn vào màn hình máy tính). Nó giống như một công tắc đèn: BẬT hoặc TẮT.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu Paul Milgram và Fumio Kishino đã chỉ ra rằng: Thực tế và Ảo không phải là hai mặt đối lập tách biệt. Chúng là hai đầu mút của một dải quang phổ dài.

• Điểm cực trái: Môi trường thực tế hoàn toàn (Real Environment) - Nơi bạn đang ngồi đọc bài viết này.
• Điểm cực phải: Môi trường ảo hoàn toàn (Virtual Environment) - Nơi bộ phim Sword Art Online hay Ma trận diễn ra.

Khoảng không gian rộng lớn nằm giữa hai cực này được gọi là Mixed Reality (Thực tế Hỗn hợp) theo nghĩa rộng. Tại đây, bạn có thể tưởng tượng như là bit (ảo) và nguyên tử (thực) hòa quyện vào nhau.

2. Ba trạm dừng chân trên Dải liên tục

Hãy tưởng tượng bạn đang thực hiện một hành trình từ thế giới thực bước dần sang thế giới ảo. Chúng ta sẽ đi qua 3 trạm dừng chính:

Trạm 1: Thực tế Tăng cường (Augmented Reality - AR)

• Từ khóa: Bổ sung (Overlay).
• Bản chất: Bạn vẫn đứng vững trong thế giới thực. Công nghệ chỉ phủ thêm một lớp thông tin kỹ thuật số (hình ảnh, chữ viết) lên trên tầm nhìn của bạn. Lớp ảo này giống như những miếng sticker dán lên kính cửa sổ: chúng đẹp, cung cấp thông tin, nhưng chúng không biết gì về cái cây sau cửa sổ cả.
• Ví dụ: Filter tai mèo trên TikTok, game Pokémon GO.

Trạm 2: Thực tế Hỗn hợp (Mixed Reality - MR)

• Từ khóa: Hòa trộn & Tương tác (Blend & Interact).
• Bản chất: Đây là bước tiến hóa của AR. Lúc này, vật thể ảo không chỉ "trôi nổi" vô định nữa. Chúng hiểu không gian thực của bạn. Một quả bóng ảo trong MR có thể lăn trên sàn nhà thật, nảy lên khi chạm vào tường thật và lăn xuống gầm bàn thật. Thế giới thực và ảo bắt đầu "nói chuyện" với nhau.
• Ví dụ: Kính Microsoft HoloLens, Apple Vision Pro.

Trạm 3: Thực tế Ảo (Virtual Reality - VR)

• Từ khóa: Thay thế (Replace).
• Bản chất: Bạn đi đến cuối dải liên tục. Tại đây, thế giới thực bị chặn lại hoàn toàn sau lớp kính. Mọi thứ bạn nhìn, nghe và cảm nhận đều được sinh ra từ máy tính. Bạn không còn ở phòng khách nữa, bạn đang ở trên Sao Hỏa hoặc dưới đáy đại dương.
• Ví dụ: Kính Meta Quest, HTC Vive.

3. Tại sao chúng ta cần quan tâm đến "Dải liên tục" này?

Hiểu về Dải liên tục Thực tế - Ảo không chỉ là để phân biệt các thuật ngữ cho sang. Nó giúp chúng ta nhìn thấy bức tranh lớn của tương lai: Kỷ nguyên điện toán không gian (Spatial Computing).

Chúng ta đang chuyển dịch từ việc nhìn vào màn hình 2D (điện thoại, laptop) sang việc sống và làm việc bên trong không gian 3D.

• AR sẽ thay đổi cách chúng ta đi lại và mua sắm.
• MR sẽ thay đổi cách chúng ta làm việc, thiết kế và phẫu thuật.
• VR sẽ thay đổi cách chúng ta giải trí và đào tạo kỹ năng.

Toàn bộ các công nghệ này giờ đây thường được gọi chung dưới cái tên XR (Extended Reality - Thực tế Mở rộng).

Tạm kết

Dải liên tục Thực tế - Ảo là hành trình đưa phép thuật vào đời thực. Chúng ta mới chỉ đang ở những bước đầu tiên của cuộc hành trình này.

Ở bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ dừng chân kỹ hơn ở trạm đầu tiên - nơi quen thuộc nhất nhưng cũng đầy bất ngờ: Thực tế Tăng cường (AR). Liệu AR có phải chỉ là những filter vui nhộn trên mạng xã hội?

=> Đón đọc Bài 2: Thực tế Tăng cường (AR): Khi thế giới thực được "khoác" lớp áo phép thuật.