Chúng ta đã cùng nhau đi dọc theo "Dải liên tục Thực tế - Ảo", từ những tấm filter vui nhộn của AR, đến sự tương tác thông minh của MR, và cuối cùng là sự đắm chìm tuyệt đối của VR.

Nhưng công nghệ không đứng yên ở từng trạm dừng đó. Tương lai không phải là việc bạn chọn phe "Thực" hay phe "Ảo". Tương lai là sự hội tụ, nơi tất cả được gọi chung là XR (Extended Reality - Thực tế Mở rộng).

1. XR: Chiếc ô trùm lên tất cả

Chúng ta có công thức đơn giản:

XR = AR + MR + VR

Chữ "X" ở đây là một ẩn số (variable). Nó đại diện cho tương lai nơi các ranh giới bị xóa nhòa. Bạn sẽ không cần mua một chiếc kính để chơi game (VR) và một chiếc kính khác để làm việc (AR) nữa.

Hãy nhìn vào Apple Vision Pro hay Meta Quest 3 hiện nay. Chúng chính là những thiết bị XR sơ khai.

Trên cùng một thiết bị, bạn có một "nút vặn" (kỹ thuật số hoặc vật lý):

• Vặn sang trái: Bạn nhìn thấy phòng khách của mình rõ mồn một (AR/MR).
• Vặn sang phải: Phòng khách tối dần, thay thế bằng khung cảnh rạp chiếu phim hay bề mặt mặt trăng (VR).

Quyền năng kiểm soát thực tại giờ đây nằm trong tay người dùng, linh hoạt như chỉnh độ sáng màn hình vậy.

2. Kỷ nguyên "Không màn hình" (Screenless Future)

XR hứa hẹn sẽ tạo ra cuộc cách mạng lớn nhất kể từ khi chiếc iPhone đầu tiên ra đời: Sự biến mất của màn hình vật lý.

Tại sao chúng ta phải cúi đầu nhìn vào một miếng kính hình chữ nhật nhỏ xíu (điện thoại) hay ngồi cố định trước một tấm bảng phát sáng (laptop)?

Trong tương lai của XR:

• Thế giới là Desktop của bạn: Màn hình làm việc sẽ lơ lửng giữa không trung, to bao nhiêu tùy thích.
• Thông tin theo ngữ cảnh: Bạn nhìn vào tủ lạnh, một ghi chú ảo hiện ra nhắc bạn mua sữa. Bạn nhìn vào một người bạn mới quen tại hội thảo, tên và chức vụ của họ hiện lên cạnh vai (tất nhiên là nếu họ cho phép).

Chúng ta sẽ chuyển từ kỷ nguyên "Internet trên màn hình" sang kỷ nguyên "Internet trong không gian" (Spatial Computing).

3. Những thách thức của thế giới mới

Bức tranh tương lai rất đẹp, nhưng không thiếu những gam màu tối mà chúng ta cần cân nhắc.

• Quyền riêng tư (Privacy): Để XR hoạt động, kính phải liên tục quay phim và quét môi trường xung quanh bạn. Ai sẽ sở hữu dữ liệu về phòng ngủ của bạn? Ai biết bạn đang nhìn vào đâu?
• Sự cô lập kiểu mới: Liệu chúng ta có trở thành những con người ngồi cạnh nhau trong quán cà phê nhưng ai cũng đeo kính và sống trong thế giới riêng?
• Hỗn loạn Thực - Giả: Khi đồ họa máy tính trở nên chân thực như ảnh chụp (Photorealism), làm sao chúng ta phân biệt được đâu là tin tức thật, đâu là hình ảnh do AI và XR tạo ra?

4. Lời kết: Bước qua tấm gương thần

Hơn 30 năm trước, Paul Milgram đã vẽ ra Dải liên tục Thực tế - Ảo như một lý thuyết học thuật. Ngày nay, nó đang trở thành bản thiết kế cho cuộc sống của chúng ta.

Công nghệ XR không sinh ra để thay thế thế giới thực - nơi có gió, có nắng và những cái chạm tay ấm áp. Nó sinh ra để mở rộng (extend) khả năng của con người, giúp chúng ta nhìn thấy những điều vô hình, đến những nơi không thể đến và làm những việc ngỡ như chỉ có trong phép thuật.

Hành trình khám phá Dải liên tục này xin khép lại tại đây, nhưng kỷ nguyên của XR thì mới chỉ vừa bắt đầu. Bạn đã sẵn sàng để đeo kính lên và bước qua tấm gương thần chưa?

Cảm ơn bạn đã đồng hành cùng tôi qua chuỗi 5 bài viết về công nghệ thực tế ảo!